Relacje: Skąd biorą się problemy interpersonalne?

Relacje: Na czym polegają problemy interpersonalne?

Problemy interpersonalne to sytuacje, w których pojawiają się trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji z innymi ludźmi. Mogą to być problemy w porozumiewaniu się z rodziną, przyjaciółmi, partnerem życiowym, współpracownikami czy innymi osobami. Te problemy występują regularnie i często bywa tak, że mają ten sam powtarzający się wzorzec.

Poznaj historię Anny

Anna to 30-letnia kobieta, która jest doradcą finansowym. Anna ma trudności w nawiązywaniu bliskich relacji z innymi. Często unika spotkań towarzyskich i trudno jej otworzyć się na innych ludzi. W związku z tym, Anna może czuć się osamotniona i izolowana, co jeszcze bardziej pogłębia jej problemy w relacjach. Ponadto, kiedy próbuje nawiązać kontakt z innymi, Anna często doświadcza konfliktów lub napięć, co utrudnia jej utrzymywanie trwałych i satysfakcjonujących relacji. 

Anna, mimo że miała marzenia o ciepłych relacjach z innymi, od zawsze czuła się nieco niepewnie wobec ludzi. W dzieciństwie była cicha i wycofana, unikała dużych grup i nie miała wielu przyjaciół. Jej trudności z nawiązywaniem relacji były widoczne także w szkole, gdzie miała trudności w znalezieniu sobie miejsca wśród rówieśników.

W wieku dorosłym, Anna nadal borykała się z tymi samymi problemami. Mimo że miała chęć nawiązywania głębszych więzi, bała się odrzucenia i wstydziła się swojej nieśmiałości. Kiedy próbowała nawiązać kontakt z innymi, często czuła się niezręcznie i niepewnie, co prowadziło do ograniczenia jej życia społecznego.

Anna miała kilka krótkich związków, ale żaden z nich nie trwał długo. Czuła się niepewnie w związku i często unikała konfrontacji, co doprowadzało do nieporozumień i frustracji. Nawet w relacjach przyjacielskich, Anna miała trudności w wyrażaniu swoich uczuć i potrzeb, co często prowadziło do konfliktów i nieporozumień.

Mimo że pragnęła bliskości z innymi ludźmi, Anna czuła się zablokowana przez swój własny lęk. Bycie w towarzystwie innych wywoływało w niej silny dyskomfort, a próby nawiązania głębszych więzi kończyły się często fiaskiem. Anna coraz bardziej się izolowała, czując się coraz bardziej samotną i zrozpaczoną.

Dlaczego pojawiają się problemy w relacjach?

Przyczyną problemów w relacjach interpersonalnych są nieadaptacyjne schematy radzenia sobie, czyli niezbyt pomocne strategie, jakie często stosujemy aby radzić sobie w relacjach. Na przykład Anna, gdy była w jednej ze swoich relacji romantycznych i partner zwracał jej uwagę na to, że jest zdystansowana, radziła sobie ze stresem atakując partnera i oskarżając go, że próbuje ją kontrolować. Następnie w krótkim okresie czasu wycofywała się z relacji.

Możemy wyróżnić 4 nieadaptacyjne strategie radzenia sobie w relacjach międzyludzkich:

• atakowanie– zdominowanie drugiej osoby, zamiast konstruktywnego rozwiązania problemu. Osoba atakująca może też próbować uniknąć odpowiedzialności za swoje własne działania, przesuwając winę na drugą osobę.
• wycofanie– polega na wycofywaniu się z sytuacji i relacji, po prostu ignorując krytykę, odmawiając dyskusji na temat problemu, który się pojawił, zmieniając temat lub po prostu wychodząc w trakcie sytuacji konfliktowej.
• uczepianie się– to strategia, którą można opisać w prosty sposób jednym zdaniem “Jeśli mnie opuścisz, to się załamię.”. Tego typu komunikat jest swego rodzaju szantażem emocjonalnym. W relacji możemy mówić o uzależnieniu się od osoby, którą się kocha i przekonaniu, że nie może bez niego żyć.
• obwinianie– przerzucanie winy na drugą stronę konfliktu.

Te nieadaptacyjne strategie radzenia sobie zwykle wywodzą się z naszych doświadczeń z dzieciństwa. Wiele z nich uczymy się, starając się przetrwać trudne sytuacje rodzinne. Na przykład, dziecko może poddawać się słowom i żądaniom dominującego rodzica, aby zapewnić sobie poczucie bezpieczeństwa. Gdy spotyka się z emocjonalnie zdystansowanym ojcem, może reagować przez wycofanie się lub nadmierną uległość, obawiając się porzucenia.

Inne strategie radzenia sobie mogą być wynikiem naśladowania zachowań obserwowanych u rodziców. Na przykład, dziecko może atakować innych, gdy czuje się zagrożone, lub obwiniać innych za swoje problemy, jeśli widzi, że rodzice tak robią.

Niektóre strategie radzenia sobie uczymy się również w późniejszych etapach życia. Jeśli określone zachowanie przyniosło nam korzyść w przeszłości, zaczynamy je powtarzać, nawet jeśli może być szkodliwe w dłuższej perspektywie.

Problemem stosowania tych strategii jest ich doraźna skuteczność. Niestety w dłuższej perspektywie te strategie stają się nieelastycznymi wzorcami zachowań, które automatycznie stosujemy w większości sytuacji konfliktowych. To, co dawniej mogło być skuteczną obroną, teraz staje się teraz problemem. Dorosłe życie często stawia przed nami nowe wyzwania, ale stosujemy te same nieprzystosowawcze strategie, które wypracowaliśmy we wcześniejszych latach. Na przykład, reagujemy na sytuacje z partnerem życiowym tak samo, jak kiedyś reagowaliśmy na trudności z tatą lub mamą w okresie dzieciństwa. Niestety, to, co kiedyś mogło nam pomóc, dzisiaj może prowadzić do konfliktów i problemów w relacjach. 

Aby radzić sobie skutecznie w dorosłym życiu, musimy zmienić te nieadaptacyjne strategie radzenia sobie. Musimy nauczyć się nowych, bardziej elastycznych sposobów radzenia sobie ze stresem i konfliktami, które będą bardziej odpowiednie dla naszych obecnych sytuacji życiowych. To może wymagać pracy nad sobą i nauki nowych umiejętności interpersonalnych, ale może przynieść głęboką i trwałą poprawę w jakości naszych relacji i życia jako całokształtu.

Dlaczego zmiana strategii sprawia nam taką trudność?

Schematy, które są przez nas stosowane to głęboko zakorzenione, podstawowe przekonania dotyczące między innymi tego kim jesteśmy i naszych relacji z innymi ludźmi. Jeśli podążamy za tymi schematami to i postępujemy zgodnie z nimi. To więc prowadzi do nieadaptacyjnych strategii radzenia sobie. Co warto podkreślić, schematy te kierują nie tylko naszym zachowaniem, ale też sprawiają, że przez ich pryzmat interpretujemy zachowania innych ludzi.

Przykładowe schematy, które stosujemy i  mogą skutecznie prowadzić do problemów interpersonalnych:

• “Ludzie zawsze mnie opuszczają”
• “Niebezpiecznym jest nadmierna wiara innym”
• “Muszę robić wszystko jak najlepiej. Nie ma miejsca na popełnianie błędów”
• “Nie uda mi się”
• “Nie potrafię się o siebie zatroszczyć. Potrzebuję kogoś, kto mi w tym pomoże”
• “Coś jest ze mną nie tak”

Jak sobie radzić, co może być pomocne?

Aby rozwiązać problemy interpersonalne, musimy najpierw zidentyfikować niepożądane wzorce zachowań, takie jak atakowanie innych, czy nadmierne krytykowanie. Następnie ważne jest rozwijanie elastyczności behawioralnej, czyli umiejętności dostosowania się do różnych sytuacji społecznych. Po trzecie, konieczne jest zerwanie z negatywnymi przekonaniami na temat siebie i innych ludzi. A ostatecznie, tzw. ekspozycja, czyli nie unikanie sytuacji towarzyskich, w których czujemy się nieswojo, ze względu na schematy, którymi się kierujemy.

Aby to osiągnąć, musimy:

1. Zidentyfikować swoje własne schematy myślenia i zachowania.
2. Rozpoznać i zauważać (często warto zapisywać), kiedy stosujemy nieadaptacyjne strategie radzenia sobie.
3. Uświadomić sobie, jakie wartości są dla nas najważniejsze w relacjach z innymi ludźmi.
4. Nauczyć się obserwacji i akceptacji negatywnych emocji i myśli, które wywołuje w nas dany schemat.
5. Nauczyć się dystansowania się (tzw. patrzenie z perspektywy obserwatora) od bolesnych myśli i emocji.
6. Przekładać swoje wartości na konkretne działania w relacjach z innymi ludźmi.